-
1 сызык
I сущ.1) в разн. знач. ли́ния, черта́туры сызык — пряма́я ли́ния (черта́)
кәкре сызык — крива́я ли́ния
дулкынлы сызык — волни́стая ли́ния (черта́)
горизонталь сызык — горизонта́льная ли́ния
утлы сызыклар — о́гненные ли́нии
офык сызыгы — ли́ния горизо́нта
сюжет сызыгы — сюже́тная ли́ния
2) ли́ния, рубе́жяр сызыгы — берегова́я ли́ния
оборона сызыгы — ли́ния оборо́ны
фронт сызыгы — ли́ния фро́нта
алгы сызык — передова́я ли́ния
3) уст. ли́ниятелеграф сызыгы — телегра́фная ли́ния
тимер юл сызыгы — ли́ния желе́зной доро́ги
4) лингв. тире́ия белән хәбәр арасына сызык кую — ста́вить тире́ ме́жду подлежа́щим и сказу́емым
5) скла́дка, ли́ния ( на лице)ике каш арасындагы сызыклар — скла́дки меж двух брове́й
авыз читендәге сызыклар — скла́дки у рта
6) перен.; уст. черта́, сво́йство, осо́бенностьшәхеснең характерлы сызыклары — характе́рные черты́ (осо́бенности) ли́чности
7) кла́ссы, до́мики ( детская игра)сызык уйнау — игра́ в до́мики
•II сущ.шква́рка, шква́рки мн.ашка сызык салу — положи́ть в суп шква́рки
сызык белән бәрәңге — карто́шка со шква́рками
-
2 кәкре
прил.; = кәкере1)а) криво́й, искривлённый; искриви́вшийсякәкре сызык — крива́я ли́ния
б) изо́гнутый; со́гнутый, по́гнутыйкәкре кадак — по́гнутый гвоздь
кәкре мөгезләр — изо́гнутые рога́
в) коря́вый ( о дереве)кәкре каен — коря́вая берёза
2) разг.; см. бөкре3) перен.; разг. обходно́й, непра́ведный, нече́стный, бесче́стный; тёмныйкәкре уй — нече́стные по́мыслы
кәкре юл белән — непра́ведным путём
кәкре эшләре мәгълүм булды — ста́ли изве́стны его́ тёмные дела́
4) кри́во-кәкре аяк(лы) — кривоно́гий
кәкреборын(лы) — кривоно́сый
кәкре муен(лы) — кривоше́ий
••кәкре каенга терәтү (терәү) — околпа́чить, обману́ть, обжу́лить, оставля́ть/оста́вить в дурака́х (букв. приста́вить к криво́й берёзе)
кәкре китерү — помеша́ть, создава́ть поме́ху
кәкре кул (кәкре куллы) — нечи́ст(ый) на́ руку
кәкрегә бөкре килү — выходи́ть (вы́йти) бо́ком
- кәкре кабыргалыкәкрене кыекка саплау — наме́ренно вводи́ть (ввести́) в заблужде́ние, дезинформи́ровать; наводи́ть тень на плете́нь (на я́сный день)
- кәкре койрык -
3 сызу
I перех.1) прям.; перен. черти́ть, наче́рчивать/начерти́ть, прочёркивать/прочерти́ть, линова́ть || черче́ние; линова́ние; проводи́ть/провести́ ли́ниюсызык сызу — начерти́ть ли́нию
кәкре сызык сызу — прочерти́ть криву́ю
түгәрәк сызу — начерти́ть круг
план сызу — черти́ть план
карта сызу — начерти́ть карту
схема сызу — начерти́ть схе́му
туры юл сызу — начерти́ть пра́вильный путь
2) прям.; перен.а) чи́ркать/чи́ркнуть ( что чем)шырпы сызу — чи́ркнуть спи́чкой
б) води́ть, тяну́тьсмычокны сызу — води́ть смычко́м
в) черкну́тьбер-ике сүз сызды — черкну́л не́сколько слов
3) зачёркивать/зачеркну́ть ( что) || зачёркиваниеязылганны сызу — зачёркивать напи́санное
4) вычёркивать/вы́черкнуть ( что) || вычёркиваниеисемлектән сызу — вы́черкнуть из спи́ска
5) перен.; разг. стега́ть/стегну́ть, стегану́ть прост.чыбыркы белән сызу — стегану́ть кнуто́м
камчы белән сызу — стегну́ть пле́тью
6) проводи́ть/провести́ || проведе́ние (рубежей, границ и т. п.)межа сызу — провести́ межу́
буразна сызу — провести́ борозду́
7) разрыхля́ть/разрыхли́ть, оку́чивать || разрыхле́ние, оку́чивание (плу́гом)рәт араларын сызу — разрыхля́ть междуря́дья
бәрәңгене сука белән сызу — оку́чивать карто́фель сохо́й
8) перен.; разг. иску́сно игра́ть (сыгра́ть), тяну́ть; растя́гиватьгармун сызу — растя́гивать гармо́шку
скрипка сызу — игра́ть на скри́пке
көй сызу — тяну́ть мело́дию
9) перен.; прост. дра́пать/драпану́ть, дава́ть/дать стрекача́, удира́ть/удра́ть; убира́ться/убра́тьсяавылдан сыздылар — убрали́сь из села́
сызу моннан — убира́йся отсю́да
берәр яры сызу — удра́ть куда́-нибудь
тиз генә сызу — поскоре́е убра́ться
•- сыза бирү
- сыза килү
- сыза тору
- сыза язу
- сызып җибәрү
- сызып ташлау
- сызып чыгу II неперех.1) тлетьучакта күмер сызып ята — в очаге́ тле́ет уголёк
2) прям.; перен. та́ять, раста́ять, ста́ятьязгы кар акрын гына сыза — весе́нний снег постепе́нно та́ет
авырудан күзгә күренеп сызу — от боле́зни та́ять на глаза́х
3) перен. горева́ть, кручи́ниться, беспоко́иться; боле́тьэчтән сызу — горева́ть про себя́
ялгыз башы сызып йөри — горю́ет одино́ко
йөрәк сыза — се́рдце но́ет
-
4 йомык
прил.1) закры́тый, со́мкнутый, зажму́ренный ( о глазах)|| сжа́тый, закры́тый (о губах, рте)йомык күз белән дә табу — найти́ с закры́тыми глаза́ми
йомык иреннәр — сжа́тые гу́бы
2) за́мкнутыййомык күлләр — за́мкнутые озёра
йомык бассейн — за́мкнутый, смыка́ющийся
йомык сынык сызык — за́мкнутая ло́маная ли́ния
йомык электр чылбыры — за́мкнутая электри́ческая цепь
йомык маршрут буенча очу — лете́ть по за́мкнутому маршру́ту
3) перен.а) за́мкнутый, обосо́бленныййомык тормыш — за́мкнутая жизнь
йомык яшәеш — за́мкнутое существова́ние
йомык оешма — за́мкнутая организа́ция
б) за́мкнутый, скры́тный, необщи́тельныййомык характер — за́мкнутый хара́ктер
ул бер төрле йомыграк кеше — он како́й-то необщи́тельный челове́к
в) за́мкнутый, ограни́ченный ( во взглядах)йомык һәм тар карашлы кеше — челове́к за́мкнутый и недальнови́дный
4) перен. глухо́й, приглушённый ( о голосе)йомык тавыш белән сөйләү — говори́ть приглушённым го́лосом
•- йомык кәкре
- йомык күплек
- йомык тартыклар
- йомык чылбыр
См. также в других словарях:
кәкре — (КӘКРЕЛЕК) – с. 1. Туры булмаган, бөгелгән яки кәкрәйтелгән 2. сөйл. Бөкре; кәкрәйгән 3. мат. и. Туры булмаган сызык 4. күч. Гадел булмаган, турылыксыз. и. Ялгыш, кыңгыр эш, ялган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
горизонталь — 1. с. Горизонтка параллель урнашкан, ятма; киресе: вертикаль 2. и. Горизонт яссылыгына параллель туры сызык 3. и. Картада бердәй биеклектәге урыннарны күрсәткән нокталарны тоташтыра торган кәкре сызык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эллипс — мат. 1. Бирелгән ике ноктадан (фокуслардан) һәр ноктасына кадәр булган ара суммалары һәрвакыт даими булып кала торган йомык кәкре сызык. Нәр. б. бу кәкре сызыкны күрсәтә торган контуры 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләнә — 1. геом. Һәр ноктасы яссылыктагы бер ноктадан тигез ераклыкта торган йомык кәкре сызык. Нәрсәнең дә булса аны әйләндереп алган чиге, кырые күлнең әйләнәсе таллык 2. Кем яки нәрсә тирәсендәге, берәр нәрсә белән күрше булган урын: тирә юнь өй… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гипербола — I. Конусны аның ике төзүчесенә параллель яссылык белән кистергәндә барлыкка килгән кәкре сызык. II. ГИПЕРБОЛА – Сүрәтләнә торган күренешнең күләмен яки әһәмиятен чиктән тыш арттырып күрсәтү алымы. Гомумән, чиктән тыш күпертү, арттыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
осциллограмма — О. белән язып алынган кәкре сызык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
парабола — Ике очы үзара кисешми һәм тоташмый торган симметрик кәкре сызык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
синусоида — Почмак үзгәрүенә бәйле рәвештә синусның үзгәрүен күрсәтә торган, дулкын сыман кәкре сызык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
спираль — 1. Бер нокта яки күчәр тирәли әйләнеп, зурая яки кечерәя барган, йомылмый торган әйләнәләр ясаучы кәкре сызык. Шундый формалы юнәлеш, эз һ. б. ш. 2. Шул формалы төрле нәрсә: сызым, рәсем, металл чыбык һ. б. ш. 3. с. Спираль формалы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тильда — Кәкре сызык формасындагы типография билгесе (тильда) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туры — I. с. 1. Кәкре бөкре түгел, бөгелмәгән, төз. рәв. Бөгелмичә, төз 2. и. мат. Туры сызык 3. Иң кыска, иң якын. Пунктларны турыдан туры тоташтырган (элемтә, юл һ. б.) 4. рәв. Ике арада тукталмыйча, кермичә. Арадагы инстанцияләрне читләтеп узып 5.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге